De brandprocessie van Diksmuide

2014-4. - In 1761 viel de bliksem in de kerk van Diksmuide, zonder schade aan te richten. Uit dankbaarheid werd er toen een plechtige brandprocessie gehouden (Rond den Heerd, 4 (1860), p. 89). Wat werd er vertoond in die processie en hoelang ging die processie mee?- L.V.A.

Het vermeende overlijden van Karel V

2014-4. - Na de mislukte campagne van Karel V in Algiers in 1541 zou het gerucht de ronde gedaan hebben dat de grote keizer overleden was. Wat voor reacties heeft dit in Vlaanderen opgeleverd? Zijn daar sporen van te vinden? Hoe reageerden de lokale en regionale overheden op dat “nieuws” en op de weerlegging ervan? - Jan Van Acker

Peterschap voor nieuwe pastoor

2014-4. - Dat een zevende jongen of meisje op rij de koning of de koningin als peter of meter kreeg, is een bekende traditie Maar in sommige parochies zou het ook de gewoonte geweest zijn dat een nieuwe pastoor het peterschap van de eerste boreling na zijn komst aangeboden kreeg. Is dit zo, en waar kwam dit gebruik voor? - Jan Van Acker

Nicolas le Pot, schilder en beeldsnijder

2014-4. - Wat is er meer bekend over Nicolas Le Pot, schilder en beeldsnijder die, volgens de stadsrekening van Menen van 1603-1604, samen met zijn zoon werd betaald voor het uitvoeren van werk aan de stadsreus (A. Rembry-Barth, Histoire de Menin, I, p. 647)? - L.V.A.

Appelnoorden

2014-4. - In Loquela staat het woord appelnoorden, genoteerd te Brugge, waarmee de streek ten noorden van Brugge (onder meer Westkapelle, Lissewege) werd aangeduid. Vroeger werd in dit tijdschrift reeds gewezen op de appelteelt in het Veurnse. Bestaan er aanwijzingen voor appelteelt in de polders ten noorden van Brugge? - Peter De Baets

Spellegeld

2014-4. - Edward Gailliard omschrijft in zijn Glossaire flamand, p. 377 “spellegelt” als volgt: nom d’une sorte de péage prélevé au Zwin. Is dat zo en wat was het spellegeld eigenlijk? - L.V.A.

Sint-Winnok in West-Vlaanderen

2014-4. - Persoonlijk ben ik geïntrigeerd door het voormalige Sint-Winnokscomplex dat zich ooit op de Ruidenberg in Ichtegem bevond. Is er meer bekend over andere plaatsen die verband houden met de verering van Sint-Winnok? - Marc Decorte

Grafschrift in meerdere grafstenen

2014-4. - Grafstenen zijn doorgaans gemaakt uit één stuk: een flinke blok natuursteen, een dunne plaat gebakken steen. Met daarin een opschrift, de graftekst. Maar er zouden ook grafschriften zijn die bestaan uit meerdere bakstenen, van een gewoon formaat,  die telkens een stukje van de tekst (zelfs maar enkele letters) bevatten. Aaneensluitend, b.v. omheen een plaat of steen in het midden, of misschien in een strook na elkaar gezet, vormen ze dan het volledige grafschrift. Is dit wel zo? Zijn er voorbeelden bekend voor Vlaanderen?- Jan Van Acker

Steen dragen

2014-4. - In de late middeleeuwen werden vrouwen van wilden ende onreyne levene onder meer gestraft door hen te verplichten de stenen van justitie te dragen tot aan het schavot. Dergelijke stenen zijn nog te zien aan de gevel van het stadhuis van Damme. Tot wanneer werden de stenen in de rechtspraak gebruikt? - B.

Vlaamse vlasboeren in Bretagne en Ierland in de 19de eeuw

2014-4. - De “Société Linière du Finistère” in Bretagne trok omstreeks 1845 zes Vlaamse vlasboeren aan om er hun landbouwtechnieken te verspreiden. Ook in 1841 werden Vlaamse vlasboeren aangetrokken door industriëlen in Ierland. Zijn daar meer gegevens over? - Peter De Baets

Het opwegen van kinderen

2014-4. - In 1743 werd vanuit Adinkerke, waar een grote devotie bestond tot Sint-Cornelius als genezer van kinderen, een vraag gericht aan de bisschop van Ieper tot afschaffing van het gebruik om zoveel tarwe (of andere waren, zoals kippen) op te offeren als het zieke kind woog. In die jaren was er nog aangekocht “een nieuwe balance met twee blaan, dienstig tot het opwegen der gemelde kinders, jegens graan” (Rond den Heerd, 5 (1870), p. 531). Het bisdom verbood deze praktijken. Wanneer verdween de gewoonte van het opwegen van kinderen in onze streken? Zijn er details bekend over deze opwegingen? Wat werd er nog zoal opgewogen (kippen, lijnzaad, tarwe, rogge, …)? - Lucien Van Acker 

Graf voor kinderen

2014-3. - In 1477 werd in de Brugse Onze-Lieve-Vrouwekerk een concessie gegeven aan Odomaer de Villa voor een graf met een lengte van drie voeten bestemd voor de kinderkins die men onder de haermen draghen mach, ende gheen ander, comende van de voorseide Odomaer. Was dit een geijkte uitdrukking voor kinderen van een bepaalde grootte of ouderdom? Bestaan er nog andere voorbeelden van dergelijke concessies?- Peter De Baets

Zwaarddansers in Vlaanderen

2014-3. - Destijds waren er soms zwaarddansers te zien op Vlaamse kermissen. Dit waren behendige kerels die met blote zwaarden dansten. Later vielen de zwaarden weg en werd er gedanst met houten stokken.

Bestaat er een overzicht van dit (nu verdwenen?) volksvermaak in onze gewesten? - L.V.A. 

"Uitgalming" in Waregem

2014-3. - Een koninklijk besluit van 3 april 1851 kende een toelage toe van 150 frank aan de “maatschappij van Vlaamsche Letterkunde in Waregem” ter bestrijding der kosten voor een uit te schrijven “wedstrijd van uitgalming” (Th. Coopman en J. Broeckaert, Bibliographie van den Vlaamschen Taalstrijd, II, (1842-1852), nr. 1.722. Over welke wedstrijd gaat het hier? - L.V.A.

David Joris van Brugge

2014-3. - David Joris is één van de opmerkelijkste religieuze denkers (‘tWonderboeck, 1542) in de Nederlanden in de 16de eeuw. Visioenen brachten hem tot religieus leiderschap en zijn volgelingen namen een bijzondere plaats in de complexe wereld van de wederdopers in. Joris trok zich vanaf 1544 terug in Basel waar hij in 1556 overleed. In Basel ging hij door het leven als “Jan van Brugge”’ en in de literatuur wordt vaak Brugge als zijn geboorteplaats vermeld. De Brugge-link van David Joris: feit of fictie? - Ludo Vandamme

Boucquinerie brugeoise

2014-3. - In 1961 bracht Romain Van Eenoo De pers te Brugge, 1792-1814 uit. Daarin wordt de 19de-eeuwse periodieke pers in Brugge bijzonder gedetailleerd in kaart gebracht. In de inleiding worden enkele periodieken opgesomd die niet beantwoorden aan de vooropgestelde criteria of waarvan het bestaan onzeker is. Een 19de-eeuws Brugs tijdschrift zou Boucquinerie brugeoise zijn geweest. Wie weet daar iets meer over? Waar worden er exemplaren van dit tijdschrift bewaard? - B.

Torhoutse rederijkerskamers

2014-3. - In Torhout zou er een rederijkerskamer bestaan hebben onder de leuze “Wil en kracht zijn één”.

Wat is er over die Kamer bekend? - L.V.A.

Opkomst van de tomatenteelt

2014-3. - De tomaat, vanaf de 16de eeuw een importproduct uit Zuid-Amerika, geraakte omstreeks 1880-1890 bij ons bekend en populair als een gewaardeerde groente. Hoe gebeurde deze verspreiding in West-Vlaanderen? Wie ligt er aan de basis van de populariteit van deze vrucht bij ons? - L.V.A. 

Hardloper Moritz Rummel

2014-3. - In 1827 was de 18-jarige Moritz Rummel uit Darmstad in onze gewesten op doorreis. Hij was als “zerelooper” een levende attractie in onder meer Brussel en Brugge. In Brugge liep hij over de Markt, 16 maal voorwaarts én achterwaarts, in 38 minuten. Daar kwam veel volk naar kijken. Is er meer bekend over deze hardloper en zijn attracties, in Brugge en in andere plaatsen in ons land? - Dr. Reiner Remmer  

Van Eikenland

2014-3. - In 1924 kwam bij de Brugse uitgeverij “Excelsior” de roman “Zwoegers” uit, over het Vlaamse boerenleven, een strijd tussen vader en zoon, oud tegen nieuw. De auteur is H. Van Eikenland. Het boek werd niet goed onthaald: “werk van een beginneling”, “een Vlaamsch boek, … maar ’t is overmatig”. Het boek is wel een uitstekende verhalende bron over het leven op het platteland in de jaren 1920. Wie is de auteur die schuilt achter het pseudoniem Van Eikenland? Is er nog ander werk bekend? - L.V.

Rouwvaantjes

2014-3. - Rond den Heerd (1881, p. 391) meldt dat de kerk van Egem twee geborduurde rouwvaantjes liet bestellen bij een Brugse borduurder (Moureaux-Maes). Ze “kostten weinig en waren gemaakt met veel smaak”. Wat waren dat? - L.V.A. 

Clemence Smagghe niet op oorlogsmonument

2014-2. - Op 20 november 1914 viel er een bom op het klooster/bejaardentehuis in Klerken. Ook de wezen waren daar toen ondergebracht omdat het weeshuis (aan de overkant van het rusthuis) was ingenomen door de Duitse bezetters. Er viel een bom op de vrouwenzaal en op de binnenkoer. Pastoor Denys vermeldt de naam van de slachtoffers in ‘Uitgedreven’ op pagina 280: Tanghe, een weezenjongen uit Eessen (geen voornaam) en Clemence Smagghe worden vermeld. Clemence Smagghe was afkomstig van Jonkershove. Ze was daar met haar man Peter Morisse (+ 02/12/1915 in Brugge) moeten weggaan omdat haar huis opgeëist werd door de Duitsers en kwam op 9 november aan in Klerken in het bejaardentehuis/klooster dat al veel vluchtelingen had opgenomen. Het is vreemd dat Clemence Smagghe op geen enkel oorlogsmonument bij de burgerlijke slachtoffers vermeld staat (niet in Klerken of Jonkershove of buurgemeenten (ook niet in Woumen waar Jonkershove tot voor de fusies in 1976 deel van uitmaakte).De weesjongen Tanghe wordt wel vernoemd op het oorlogsmonument in Klerken. Weet er iemand waarom Clemence Smagghe op geen enkel oorlogsmonument staat? - Matthias Lefebvre

Lourdesgrot in Klerken

2014-2. - Er is een relict uit WOI in de Zarrenstraat te Klerken, met name een Duitse betonconstructie uit WOI. Hierop werd een Lourdesgrot gebouwd (opschrift: OLV VAN LOURDE BID VOOR ONS). Dus geen 'S' bij Lourde. Deze grot was een geschenk van mevr. Armand van de Kerckhove d'Hallebast (geboren Serdobel) als aandenken aan haar zoon (geboren op 1893 te Doornik - overleden in 1914 te Betekom, hulponderluitenant -wachtmeester bij het 5° escadron v/h 4°  Regiment Lansiers). Hoe komt die familie aan een stuk grond in Klerken die daarop een aandenken bouwde voor de elders gesneuvelde zoon? Is die grond nog van de familie van de Kerckhove? Wie was die gesneuvelde van de Kerckhove? Wie was mevrouw Serdobel? Wat is de geschiedenis van die bunker, van die grot? - Matthias Lefebvre

Sente Bryen

2014-2. - In 1493-1494 mocht ene “France, den schildere” te Moorslede twee engelen in het hoogkoor vernissen, evenals twee apostelen, de vonte en de beelden van Sente Bryen, Sente Loonis ende Sente Loy (V. ARICKX, “Kerk en kerkelijk leven in Moorslede 1483-1542, bouwwerken, devoties en financien”, in: Biekorf, 1997, p. 123). Welke heilige wordt bedoeld met Sente Bryen? - B.

Elysée

2014-2. - Het paleis van het Elysée te Parijs was omstreeks 1800 in het bezit van ene Hovyn uit Ieper. Wie weet meer? - PdB

Willy Coppens in Klerken

2014-2. - Waarom wordt het Willy Coppensplein in Klerken zo genoemd? Wat heeft de oorlogspiloot Willy Coppens te maken met Klerken, met Houthulst? Hij kreeg de toestemming om d'Houthulst bij zijn naam te voegen. Waarom? - Matthias Lefebvre

De Middelkerke

2014-2. - Toen Pieter Kuwelin in 1490 poorter van Nieuwpoort werd, noteerde de klerk dat hij vrijlaat was “inde Middelkerke”. Komt het gebruik van een lidwoord voor de “kerke” in deze plaatsnaam nog voor? En ook bij andere kerke- of kapelle-plaatsnamen? - J.V.A. 

Ringen en rollen bij een begrafenis

2014-2. - Bij de begrafenis van voormalige Duinheer Andreas Noppe in 1818 op de Sint-Gillisparochie Brugge werd een klein bedrag betaald over ryngskens en bolleken, een post die bij de begrafenissen van de andere Duinheren niet voor lijkt te komen. Wat wordt hiermee bedoeld? - Jan Van Acker

Reuzenkanon op de grens van Klerken en Esen

2014-2. - Heeft er iemand meer informatie over het reuzenkanon dat stond opgesteld op de grens van Klerken en Esen (Predikboomstraat - Steenstraat 38): ware grootte, vernielkracht, vuurkracht, schade die het heeft aangericht? - Matthias Lefebvre

Judocus Panno

2014-2. - Ene Judocus Panno, koster van Leke, schreef een “nauwkeurig tydverhael van 1592 tot 1680”. Wie was deze man en is zijn kroniek (?) bewaard gebleven? - Peter De Baets

 

Clusenesse

2014-2. - Zuster Laurentia Boomhauwers (+ 1523) was een zuster van het Potteriehospitaal in Brugge, die “clusenesse” werd binnen “den convente ende godshusse van den Boomgaerde”. Is er iets meer bekend over deze kluizenares of over hospitaalzusters die voor het leven in een kluis kozen? - B.

"Expersen" en "baelroosen"

2014-1. - De salette van het huis van de kunstminnaar Jacob Teels in Brugge in 1736 hing vol schilderijen. In een staat van goed worden ze kort omschreven. Vaak volstaat die omschrijving om zich een idee te kunnen vormen van de verschillende genres: “een zeegevecht, een lantschap, een venus met cupido, … , een wilt stuck, een  boere kermis”. In deze opsomming komt ook voor: “een [schilderij] met expersen ende baelroosen”. Wat beeldt dit schilderij uit? - L.V.

Aartrijke aan zee

2014-1. - In verband met de interessante bijdrage in Biekorf, 112 (2012), p. 171-176, nog het volgende. In het begin van de 20ste eeuw, toen het gebruik ingang begon te vinden om van onze gemeenten postkaarten uit te geven, verscheen er een reeks kaarten over de gemeente Aartrijke. Deze kaarten werden (prestigieus) de wereld ingezonden onder de titel Aertrycke-sur-mer. Aartrijke ligt nu nog altijd niet aan de zee, maar de vraag kan worden gesteld tot hoever in het binnenland er werd gepocht met de titulatuur aen-zee? - L.V.A.

Kalken God

2014-1. - In Watou en omstreken werd vroeger wel vaker gezegd: “Hij is zo wit als den kalken God van Hondschote”. Verwijst dit naar een Christusbeeld in Hondschote? Wie weet meer? - T.V.

Alexandro Sylvano of Alexander vanden Bussche

2014-1. - Alexandro Sylvano is de auteur van Cinquante aenigmes francoises (Parijs, 1582), een bundel raadsels geschreven in een dichterlijke vorm, dizaines en sonnetten. Daarmee was hij de oudste navolger in Frankrijk van een literair genre dat vooral door de Italiaanse auteur van sprookjes, verhalen en raadsels Gianfrancesco Straparola (+ ca. 1557) beroemd werd. Alexandro Sylvano blijkt een Vlaming te zijn geweest, luisterend naar de naam Alexander vanden Bussche, die jong naar Frankrijk was uitgeweken. Wie kent deze Alexander vanden Bussche? Is er mee over zijn leven en werk bekend? - Ludo Vandamme

Alphonse de Sarasa

2014-1. - Alphonse de Sarasa leefde in de 17^de eeuw en maakte naam als wiskundige. Hij legde zich vooral toe op logaritmen. De Sarasas is afkomstig uit Nieuwpoort, waar hij in 1618 werd geboren. Wie weet meer over deze geleerde en over zijn familiaal milieu in Nieuwpoort? Waar liep hij school? - B.

Schonhovius en hunebedden

2014-1. - De hunebedden in de Nederlandse provincie Drenthe spreken al eeuwen tot de verbeelding, zonder dat er een aanvaardbare verklaring voor hun oorsprong wordt gevonden. Er is een traditie die wil dat de Brugse geleerde Anthonius Schonhovius daar al in de jaren 1500 belangstelling voor had. Hij zou zelfs in een hunebed in het dorp Rolde de zogenaamde Zuilen van Hercules hebben gezien. Klopt deze traditie? Heeft Schonhovius hier iets over gepubliceerd? - Herman Slagter

Zilverschat in Westende, 1872

2014-1. - In maart 1872 ontdekte de vrouw van Frans Claeys, kleine landgebruiker in Westende, tijdens het bewerken van hun land, een kist met ijzeren banden, die verborgen zat onder de grond. In deze kist stak een heuse zilverschat, met een schip en een Onze-Lieve-Vrouwebeeld. Het weekblad Het Recht rapporteerde hierover op 9 maart 1872. Toen de ontdekking bekend raakte, gingen vele nieuwsgierige mensen gaan kijken naar het pachtgoed waar de schat was gevonden. Is meer bekend over deze ontdekking? Is wat toen werd gevonden, vandaag ergens bewaard? - B.

Bruiloften in ambachtshuizen

2014-1. - Op het einde van de 16de eeuw vonden huwelijksfeesten vaak plaats in de huizen van ambachtsgilden. In 1580 wordt in Brugge expliciet genoemd: de ambachtshuizen van de volders, de scheppers (of kleermakers), de timmerlieden en de bakkers. Is deze bijzondere functie van ambachtshuizen ook voor andere perioden en andere steden bekend? - Ludo Vandamme

Fabriek voor aardewerk in Oostende, 1763

2014-1. - In 1763 stond Duinkerke de Oostendenaar Jean Debuyser toe om een fabriek van aardewerkpotten in te richten in de benedenstad (Mém. Soc. dunkerq. encouragementsciences, lettres et arts, 17 (1871-1872), p. 127). Wie was die Oostendenaar? Was hij al actief in hetzelfde in Oostende? Waren er in Duinkerke dan geen ondernemers in deze branche? - Jan Van Acker

Steenkool

2014-1. - Het haardvuur maakte in onze gewesten eeuwenlang gebruik van hout en turf als brandstof. Turf wordt overigens vaak aangetroffen in boedelbeschrijvingen. Is bekend waar en wanneer in onze streek voor het eerst steenkool voor huishoudelijk gebruik werd aangewend? Waar kwam die steenkool vandaan? - B.

Boeren die op zee varen

2014-1. - ‘k Hoor het wel, g’hebt ook geen verstand van boeren, g’en hebt nog nooit op zee gevaren. Dit gezegde vonden we terug in handgeschreven notities, zonder datum noch plaats. Is dit gezegde bekend? Uit welke streek? - B.

Heerlijkheid van Venetië

2013-4. - In  Sanderus’ Flandria Illustrata staat hoe de heerlijkheid van Venetië in het “gebied van Harelbeke” zijn naam kreeg van Jacob Schaak, “gezant van die van Brugge by de Venetianen”. Is daar meer over gekend? - Peter De Baets

Raphaël Coots

2013-4. - In 1682 werd de Brugse handelaar Raphael Coots te Windsor geridderd door koning Karel II, dit op verzoek van de hertog van Norfolk omwille van sijne milde ghedienstigheden aen hem bewesen, ten tyde dat hy om het Roomsch geloof uyt Enghelandt vlugtig zynde, alhier tot Brugge had gheschuylt (Chronyke van Vlaenderen).  Wie was Raphael Coots en uit wat bestonden die gedienstigheden? - Peter De Baets

Brugse koorbanken in Kilkenny?

2013-4. - In Kilkenny Cathedral (Ierland) worden de koorbanken in Deense eik uit 1899 toegeschreven aan een Brugs atelier, dat de koorbanken van de Brugse kathedraal uit 1470 als model genomen had. Dit is ook te lezen op de website van de kathedraal. Is dit zo? Wie weet meer hierover? - Jan Van Acker

Raadsel op drie geestelijken

2013-4. - Te Pittem vertelde men in de 19de eeuw over de priesters: zij zijn wild, bot en kwaad, waarbij verwezen werd naar de priesters Karel Dewilde (Hooglede), J. Bottelier (Aartrijke) en J.B. Van Quaethem (Waardamme). Te Ieper, begin 19de eeuw (?), zei men: de kanunnik was geus, de kapelaan zot en de pastoor van Sint-Maartens stond op trouwen. Bedoeld werden onder meer kanunnik Charles de Gheus en kapelaan P.J. De Sodt. Maar wie was de derde geestelijke? En zijn er nog dergelijke raadsels? - Peter De Baets

Zilversmid Smaelen

2013-3. - Zilversmid Francis Smaelen uit Ieper doreerde in 1776 het beeld van de H. Brigida in de kerk van Woesten. Wat is er meer bekend over deze ambachtsman? - L.V.A.

Thilibansche schaliën

2013-4. - In 1754 betaalde de kerk van Staden voor de levering van “2.500 Thilibansche schalien, om te dekken den Leugen en het pordak van de kercke” (K. DE CEUNINCK, Geschiedenis van Staden, p. 124). Welke soort schaliën waren dat? Meteen vraag ik mij af wat Leugen en pordak betekenen? - L.V.A.

Namen in Sint-Trudo

2013-4. - Obituaria bevatten soms rare familienamen, doordat ze in een slecht verlatiniseerde, verbasterde, fout gekopieerde of soortgelijke vorm overgeleverd zijn. In het obituarium van de Sint-Trudoabdij (uitg. P. Huismans en K. Van Wonterghem, 2002) lezen we bij voorbeeld Pierhelivinheyns, Disceclinis, Hermascendis, Dictadekens en Makeiois. Welke Vlaamse namen verbergen zich hierachter?- Jan Van Acker

Haringmaten

2013-4. - Hoe en met welke maten werd de haringvangst in oude tijden aan onze kust door de vissers gemeten? - L.V.A.

Vlaamse linnnenwevers naar Waringstown in Ierland (18de eeuw)

2013-4. - In het begin van de 18de eeuw heeft ene Samuel Waring Vlaamse linnenwevers aangetrokken om in Waringstown in Ierland vlas te kweken en om er Kortrijkse damasten en Kamerijks linnen te weven.

Weet men hier meer over? - Peter De Baets

Schaerdeke

2013-4. - In Lo hebben we een straat die "Schaerdeke" genoemd wordt. Ook is er in de
kerk van Lo een O.LV. van Schaerdeke bewaard gebleven. Waar komt die naam Schaerdeke vandaan en wat is de etymologie van dit woord? Is er iets meer bekend over de geschiedenis van dit Onze-Lieve-Vrouwebeeld? - Maurits Dutoo

Scheepsvergoedingen voor parochiepatroon

2013-4. - Het altaar van Adinkerke behoorde toe aan het O.-L.-V.-kapittel van Sint-Omaars. In de vroege 14de eeuw had het recht op 10 sch. par./jaar voor elk schip dat uit dit kustdorp uitvoer (Westhoek, 2012, p. 150). Is dit een recht dat ook elders voorkwam? Hoe lang is die inning doorgegaan? En zijn er gegevens over wat dit jaarlijks opbracht en hoe de mariene bedrijvigheid hiermee gemeten kan worden? - Jan Van Acker

Sint-Juliaans ten dooden kinde

2013-4. - Sint-Julien, een parochie nabij Langemark, werd in de 15de eeuw ook geheten “in langhemarc … ligghende te sinte iuliens dat men heet ten dode kinde” (1401: De Flou, XIV, kol. 711). Deze benaming komt nog voor in 1447, maar nadien niet meer. Wat mag “ten doden kinde” hier wel beteken? - L.V.A.

IJzer en staal in een leengoed

2013-3. - Het hof te Kalvekete in Westkapelle werd in 1350 aldus  beschreven: groot 100 ymeten lands metten antwerpe ende dike datter toebehoort ende de viscerie van eyenbrucghe toter zee, yser ende stael, coper ende metael (M. Coornaert, Westkapelle en Ramskapelle, Tielt, 1981, p. 282). Wat betekent dit laatste? - Peter De Baets

Glazenier Andries de Cuupere

2013-3. - In 1562-63 leverde de Ieperse glazenier Andries de Cuupere een nieuw brandglasraam voor de kerk van Beveren bij Roeselare. Zijn er nog werken bekend van deze ambachtsman? - L.V.A.

Castratie

2013-3. - De Mechelse jurist Paul van Christijnen (Christinaeus), overleden in 1631, omschrijft de castratie als een ernstige misdaad. Volgens Christinaeus verdiende zowel de geneesheer die de castratie had verricht als de gecastreerde zelf de doodstraf. Zijn er in de praktijk dergelijk gevallen bekend? - B.

Pottenbakker Baert

2013-3. - Op Vlaamse haardtegels uit de 18de eeuw komt wel eens de naam Baert voor, “gemackt door Baert pottebac tot Iseghem”. Op deze tegels wordt een lopende hond afgebeeld. Is er meer bekend over pottenbakker Baert en zijn productie? En wat is de betekenis van de hond op deze tegels? - MvH

De Duinenabdij in Koksijde

2013-3. - Hoe is het nu eigenlijk? Ter Duinen, Ten Duinen, …., of nog andere benamingen? Men spelt Ten Bogaerde en Ter Doest, afhankelijkheden van de Duinenabdij. Zo zou men denken aan Ter Duinen. Of niet? - L.V.A.

Voor Outer en Heerd

2013-3. - Onder de leuze Voor Outer en Heerd uit de Boerenkrijg (1798) is nadien meer dan één beweging ontstaan. Zelfs de Oostfronters streden onder deze leuze. In Midden West-Vlaanderen bestonden er tijdens het interbellum in sommige gemeenten verenigingen Voor Outer en Heerd. Welke verenigingen waren dat? Wat was hun doel? - L.V.A.

Weerbuuc

2013-3. - In de notities van James Weale over de stichting van een jaargetijde in Sint-Jacobskapelle treffen we aan: … doen deelen up den zelven dach een spiindt broots ende een weerbuuc waerdich siinde L s. … Weet iemand wat hier met weerbuuc is bedoeld? - Maarten Van Hemelryck

Kachtemse wafeltjes

2013-3. - Wie kent er nog het recept tot bakken van de zogeheten Kachtemse wafeltjes? Dit waren een soort van kleine wafels die vóór 1914-18 gebakken werden en te koop lagen op Kachtem Ommegang. Deze populaire ommegangkermis, gevierd ter ere van Sint-Jan in de zomer (24 juni), was in heel  de streek bekend. - L.V.A. 

Joannes Cocus, gereformeerd predikant in Vlaanderen

2013-3. - De Synode van Emden (1571) speelde een belangrijke rol in de opbouw van de protestantse kerk in de Nederlanden. Ondergrondse kerken uit de Nederlanden (“kerken onder het kruis”) en “Nederlandse” vluchtelingenkerken in het buitenland waren er vertegenwoordigd. De deelnemerslijst vermeldt een Joannes Cocus in Flandria minister quondam. J.P. Van Dooren (in: D. Nauta e.a., De Synode van Emden, oktober 1571,  Kampen, 1971, p. 86) slaagt er niet in deze man te identificeren. Wie was deze calvinistische predikant die vóór 1571 in Vlaanderen actief was. - Ludo Vandamme

"Landtsneerynghe" in Veurne-Ambacht

2013-3. - Plattelandsvlucht is van alle tijden. Landarbeiders en boeren trekken naar de stad in de hoop op een beter bestaan. Opmerkelijk is dan ook het rekwest van Jacquemyne van Axele, een weduwe met vijf kleine kinderen, die om haer kynderen de cost te winnen in 1586 bezittingen in Brugge verkoopt, om vervolgens van Brugge naar Veurne-Ambacht te verhuizen om daar landstneerynghe te doen? Is dit een alleenstaand geval, of kwam die omgekeerde beweging dan toch vaker voor? - B.

De "Vriendenkring" uit Leisele

2013-3. - De vereniging Vriendenkring uit Leisele bij Veurne tekende in 1855 in op het eerste boekdeel van Vaderlandsch Museum van C.P. Serrure. Welke vereniging was dat? - B.

Vertaling familienamen

2013-3. - Sommige Fransdolle gemeentebeambten zouden in de Franse Tijd  “Vlaamse” familienamen eenvoudig in het Frans vertaald hebben. Zo werd De Backer omgedoopt tot Boulanger, enz.

Bestaan er daar nog voorbeelden van? En bleven die nieuwe familienamen nadien nog verder in gebruik na de Franse Tijd? - L.V.A.

Niezen

2013-2. - “ ’t Is waar, want ’t is beniesd “ , wordt, na het niezen,  wel vaker gezegd in de streek van Brugge en Torhout. Ook op andere plaatsen? - J. Jore

Onze-Lieve-Vrouw van Mesen in Edingen

2013-2. - O.-L.-Vrouw van Mesen zou ook gediend zijn in Edingen (Enghien) in Waals-Brabant. Is dit zo? En in voorkomend geval, waar ligt de oorsprong van deze verering? - L.V.A.

Een kaars aansteken voor de duivel

2013-2. - Over protestanten die niet zo beginselvast waren of zich uit schrik voor de repressie pragmatisch opstelden, zegden 16^de-eeuwse tijdgenoten dat ze [voor] den deuvell eyn kersse ahnstecken. Dit wordt aangehaald in A.P. VAN SCHILFGAARDE, Het Huis Bergh, Maastricht, 1950, p. 110. Was of is dit gezegde ook bij ons ingeburgerd? En met dezelfde betekenis? - B.

Zingen in "De Kruisweg"

2013-2. - Leon Defraeye uit Deerlijk vertelt in 1940 dat het in de herberg “De Kruisweg” in Nieuwenhove (Waregem) vele tientallen jaren lang de gewoonte was geweest om op de eerste zondag na Allerheiligen een “zinging”  te geven, een prijskamp in het zingen.  Er kwam heel volk naar toe, en de zangers werden beoordeeld door een volksjury met een heel eigen manier van “pointeren”.  Wie weet meer over deze “zinging”? Zijn er liedjes bewaard? Is dit gebruik ook op ander plaatsen bekend? - Maarten Van Hemelryck

Gasthuis van Lombartsijde

2013-2. - In Lombardsijde bestond er vroeger een gasthuis (voor passante lieden?). Het wordt amper één maal vermeld door kanunnik Tanghe in zijn parochieboek over Lombardsijde (p. 20). Ook Karel De Flou haalt enkele citaten aan waarin het gasthuis ter sprake komt (Woordenboek der toponymie …). In deze kustplaats was er destijds een vermaarde bedevaart naar Onze-Lieve-Vrouw. Is er een verband tussen deze pelgrimage en het hospitaal? Is over dit kleine hospitaal iets meer bekend? - L.V.A.

Sint-Wulfram

2013-2. - In het cartularium van het Brugse rederijkersgilde van De Drie Santinnen staat een akte in verband met een schenking van grond gelegen in de heerlijkheid Vijve in de parochie Sint-Kruis in 1503. Op dit perceel waren enkele renten bezet, onder meer ten voordele van een  capelrye (kapelanie) gesticht in de Sint-Salvatorskerk in Brugge gheheeten sinte wulfrans. Is er iets bekend over deze kapelanie of over de devotie voor Sint-Wulfram in de late middeleeuwen? - Ludo Vandamme

Vanackere in Rijsel

2013-2. - In het begin van de 19de eeuw gaf de Rijselse uitgever Vanackere een twaalftal reeksen didactische speelkaarten uit, jeux de cartes historiques à l’usage de la jeunesse, over bijbelse geschiedenis, aardrijkskunde,   geschiedenis van Frankrijk enz. Is iets mee bekend  over uitgever Vanackere die zijn winkel had op de Rijselse Grand Place? - B.

Heraldisch enigma

2013-2. - Er is een traditie die het wapen van Vivenkapelle (of van de vroegere heerlijkheid Vijve) voorstelt als volgt: sabel (zwart) met een dwarsbalk, bovenaan twee ringen, onderaan één ring, in zilver (wit). De ringen worden soms ook als besanten omschreven. Voor zover bekend heeft Vivenkapelle nooit een gemeentewapen gehad (eerst bij Sint-Kruis, later bij Damme). Tijdens het ancien regime was Vijve wel een heerlijkheid met lagere rechtspraak, in bezit van belangrijke families (vanaf 14de eeuw: De Kalkere, Braderic, Adornes, Lopez Gallo, Claesman). Het beschreven wapen gaat niet terug op het familiewapen van één van deze families. Waar komt dit wapen dan wel vandaan? - Ludo Vandamme

Sint-Achariuskapel

2013-2. - In Moorslede heeft men de Sint-Archariuswijk waar eertijds een kapel stond toegewijd aan deze heilige. Uit gans Vlaanderen kwam men er op bedevaart om er te dienen tegen krankzinnigheid.  De kapel staat nog vermeld op een kaart van Ottens uit 1750, wat niet wegneemt dat ze al vroeger kan verdwenen zijn.  Zijn er meer gegevens omtrent onze Sint-Archariuskapel bekend? - Ludo Hameeuw

Gedecoreerden onder Napoleon

2013-2. - De Société départementale d’Agriculture, een stiching in Brugge onder Napoleon, deelde onderscheidingen uit aan verdienstelijke landbouwers. Ons zijn de namen bekend van Pieter-Jan De Smet uit Moorslede en François Kemmel uit Westkerke die zulke onderscheiding bekwamen.

Waarom werd aan die twee landbouwers (of landbouwtechnici) een gedenkpenning toegekend en zijn er nog agronomen geweest die door deze sociëteit werden bekroond? - Lucien Van Acker

Plantgoed

2013-1. - In een advertentie van 1788 in de Gazette van Gend van een boomkwekerij worden o.m. te koop aangeboden: “eyken basilie-planten”  en “pilaen-boomkens”. Welke plant- of boomsoorten worden hier bedoeld? - P.H.

F. Van Dycke

2013-1. - Wie weet iets meer over F. Van Dycke, auteur van de Recueil héraldique (Brugge, 1851)? Dit werk kreeg in de vorige eeuw nog een anastatische herdruk, maar van de auteur is nauwelijks iets bekend. - P.D.B.

Binnenvisserij

2013-1. - Bij een verkoping in 1791, te Sint-Martens-Leerne bij Deinze, worden diverse soorten (rivier)vissersboten en visnetten te koop aangeboden, o.m. een boot van het type “engenaer” en netten met de naam “pençeelen”. Zijn “engenaer” en “pençeelen” uit nog andere archiefteksten bekend, en met welke betekenis? - P.H.    

Maïs in Vlaanderen

2013-1. - Maïs of Turkse tarwe is vandaag niet meer weg te denken uit de Vlaamse landbouw. Sinds wanneer is deze teelt zo populair? Wie heeft deze teelt vroeger gepromoot? Bestaan er gegevens over de geschiedenis van de maïs en dergelijke graanvarianten in onze veeteelt? - L.V.A.

Tulpen uit Portugal

2013-1. - Algemeen wordt aangenomen dat de tulp, een bloem die vooral in de Levant en Indië voorkwam, via Ogier Ghisleen van Busbeke in de 16^de eeuw bij ons in Vlaanderen terecht kwam. Een zekere A. Audibert beweert evenwel dat de tulpen vanuit Bengalen in Portugal, en van daaruit via Frankrijk tot ons zijn gekomen. Hij publiceerde deze opvatting in 1832 in de Journal d’Agriculture, d’Horticulture, d’Economie rurale et des Manufactures des Pasy-Bas, p. 262-276. Is dit zo? Of kwam deze schitterende bloem soms langs meer dan één weg in onze streken binnen? - L.V.A.

Schoenen op tafel

2013-1. - Toen ik onlangs achteloos mijn beide schoenen op de keukentafel neerzette, vroeg een toevallig aanwezig vrouw: “Ruzie in het huishouden?” Is dit gezegde bekend en van waar die eventuele betekenis? - B.

Een Dumery-klokje in Lichtervelde

2013-1. - Onlangs kwam aan het licht dat er op de hoeve 't Goet ter Scheure in Lichtervelde een Dumery-klokje bewaard wordt.  Het klokje draagt de inscriptie DU MERY BRUGENSIS 1789.  Tot voor enkele jaren was het op de nok van het woonhuis geïnstalleerd, maar sedert een storm het klokje van het dak blies, wordt het binnenshuis bewaard. Is er een mogelijkheid om iets meer over dit klokje of over de productie van klokkengieter Dumery te weten te komen? - Filip Van Devyvere

Leenverplichting

2013-1. - Van een leen afhangend van de heerlijkheid Ayshove te Izegem stond genoteed dat de leeenhouder jaarlijks “eene naelde met een zytdraed” diende te leveren. De leenverplichtingen stonden meestal in verband met wapenuitrustingen (speer, sporen, handschoenen enz.) of jacht.

Wat komt die draad hier doen? - Peter De Baets

Meteorologische waarnemingen

2013-1. - In de 18de en 19de eeuw hielden sommigen een handschrift bij met meteorologische waarnemingen, o.a. kapelaan Vander Meulen van Roesbrugge en apotheker Louis Matthys van Brugge.

Wat is er van die handschriften geworden? Zijn er nog andere waarnemingen uit die periode bewaard? - Gaston Demarée

Gerson Bucerus

2013-1. - Gerson Bucerus van Vlaamse afkomst en predikant te Veere was één van de vertalers van de Statenbijbel, de eerste officiële Nederlandse bijbelvertaling waartoe de opdracht in 1618 werd gegeven tijdens de Synode van Dordrecht. In hetzelfde jaar publiceerde Bucerus een Dissertatio waarin hij het opnam voor de presbyterianen. Waar kwamen de Vlaamse voorouders van deze predikant vandaan? - L.V.A.

Korneweel

2013-1. - Een medestudent-germanist uit Adinkerke (Universiteit Gent 1944-48) vertelde eens dat een boer uit zijn streek wiens landerijen tijdens de oorlog overstroomd werden en bijgevolg moest uitwijken naar een andere plaats, in de volksmond een “korneweel” werd genoemd. Ik heb mij altijd afgevraagd of dit te maken heeft met West-Vlaamse uitwijkelingen naar Cornwall. - Walter Giraldo