De Brugse dierentuin

Biekorf 2012-4. - In de 19de eeuw bestond er, net zoals in Antwerpen en Gent, ook in Brugge een dierentuin. Wie richtte deze dierengaarde in? Wanneer ontstond deze vereniging en wanneer ging hij ter ziele? Waar was de tuin gevestigd? - L.V.A.

Supralibrossen op Brugse almanakken

Biekorf 2012-4. - Den grooten Brugschen comptoir almanach, uitgegeven door opeenvolgende Brugse drukkers, het laatst door Joseph de Busscher, was een bijzonder succesvolle almanak tijdens de 18de eeuw. Het bereik ging verder dan Brugge. Dit blijkt uit de supralibrossen (eigendomsmerken op de boekband) die op vele exemplaren zijn aangebracht, in de vorm van het wapen van steden en kasselrijen. Er zijn exemplaren bekend met het wapen van het Brugse Vrije, en met het stadswapen van Brugge, Ieper en Mechelen. Zijn er nog andere bekend? - Ludo Vandamme

Een Vlaamse architect in Zweden

Biekorf 2012-4. - Op het kerkhof van de H. Brigittakerk te Vadstena in Zweden is een  (gerestaureerde) grafzerk met een opschrift in het Zweeds waarvan de vertaling hieronder volgt. Is er iets meer geweten over deze architect?
Hier ligt begraven De bouwmeester en Architect van Het Slot van Vadstena - 1559-1589 Arendt van Roye Geboren in Vlaanderen Overleden in Vadstena Op 24 mei 1589 - En zijn jonge zoon Iohannis van Roÿe - Anno 1566. - Ronald van Belle

Oudewijvendagen

Biekorf 2012-4. - In sommige gebieden van Nederland en Duitsland (inclusief Duitstalige gebieden van België, zoals St.-Vith) worden in de week voor carnaval de “Oudewijvendagen” gehouden. Dan zijn alleen vrouwen of als vrouw verklede mannen in de kroegen toegelaten; m. Mannen lopen het gevaar verjaagd of vernederd te worden, met o.m. het afknippen van stropdas of schoenveters.
Ook in Vlaanderen was “Oudewijvendag” bekend. In Brugge en Kortrijk was er een reeks dagen voor de carnaval, waarvan de zaterdag de “Oudewijvendag” was. In Veurne en Eeklo kende men allen die “Oudewijvenzaterdag”, niet de andere dagen. In Ieper werd de derde zondag na Pasen de “Kwenendag” genoemd, terwijl Veurne op de 2de zondag na Pasen nog eens een “oude-queinendag” of “oude wyvekensdag” had (baron de Reinsberg-Düringsfeld, Traditions et légendes de la Belgique, dl. 1, Brussel, 1870).
Bestaan die dagen nog in Vlaanderen, en wanneer? Wat houden ze precies in? - J. Van Acker

Vulkaanuitbarsting van 1257-1258

Biekorf 2012-4. - In de jaren 1990 werd een massagraf ontsloten te Spitalfields market in Londen. Onderzoek wees uit dat de sterfte was voorgevallen omstreeks het jaar 1258, en dat een epidemie-hongersnood aan basis lag van de sterfte. Deze hongersnood zou veroorzaakt zijn door een vulkanische winter, waarbij de verantwoordelijke zwavelpartikels konden toegewezen worden aan een eruptie van de Rinjani-vulkaan op Indonesië in het najaar van 1257. Logischerwijze zouden dan bij ons ook klimaatwijzigingen zijn opgetreden. Zijn er in Vlaamse kronieken aanwijzingen voor deze vulkanische winter? - Peter De Baets

Schellenrad in Vlaamse kerken

Biekorf 2012-4. - In Zuid-Europese kerken ziet men soms nog een schellenrad (roue à sonnettes, Glockenrad, rota nolarum, circulus nolarum). De schellen zijn gemonteerd op een rad, dat met een reep in beweging wordt getrokken. Is bij ons een schellenrad bewaard? Zijn er teksten waarin een schellenrad vermeld staat? - Peter de Baets
 

Een schilderij van Van Eyck in Calais

Biekorf 2012-4. - In 1878 rapporteerde de “Société de Antiquaires de la Morinie” over een persbericht waarin sprake was van een schilderij van Van Eyck dat zich in Calais bevond, in het bezit van een kunstschilder die het wilde verkopen in Engeland. Het zou gaan om een schilderij dat tijdens de jaren van de Franse Revolutie was ontvreemd uit de kathedraal van Sint-Omaars.
De “Société” nam toen geen verdere actie, ook omdat toen al werken van Van Eyck voor deze vereniging onbetaalbaar waren. Maar wat is er bekend over werken van Van Eyck die in Sint-Omaars aanwezig zijn geweest? - L.V.A.

Frisaerden en perpetuellen

Biekorf 2012-4. - Bij uitverkoop van zijn bedrijf in april 1789 biedt koopman Judocus Vermandele die in Deinze een winkel van kledingstoffen uitbaat, o.m. “kallemande”, “chitsen”, “carseyen”, “frisaerden” en “perpetuellen” te koop aan. Welke soorten stof zijn bedoeld met die beide laatstgenoemde termen: “frisaerden” en “perpetuellen”? - P.H.

Herderslied

Biekorf 2012-3. - Van het herderslied, gepubliceerd in Biekorf, 110 (2010), p. 501, is er ook een Engelstalige versie bekend. De tekst is te vinden in: Gammer Gurton's Garland or The Nursery Parnassus uit 1810. Hoe oud zou de Nederlandstalige versie kunnen zijn? - Frans Demeyer

Het martelarenverhaal van jezuïetenmissionaris De Blende

Biekorf 2012-3. - Het verhaal van de Brugse jezuïetenmissionaris Frans (genaamd Bartholomeus) de Blende (1675-1715) die tijdens zijn missie in Paraguay door indianen werd vermoord, werd in de vroege 18de eeuw in boekvorm verspreid, een druk van Andreas Wydts in Brugge. De auteur laat zich enkel via zijn initialen kennen, A.J.W.
Merkwaardig is dat de veilingscatalogus (1808) van de bibliotheek van de Brugse kunstenaar en antiquaar Pieter Le Doulx jr. van dit relaas (Het leven, martelie ende dood van pater Bartholomeus de Blende), een handschrift vermeld, samengesteld door zijn vader, Pieter Le Doulx sr., met vele ingevoegde plaeten.
Wat is hier aan de hand? - Ludo Vandamme

Vrouwenkloosters in Voormezele

Biekorf 2012-3. - In Voormezele stond er een mannenklooster (proosdij, later abdij) van reguliere kanunniken van Sint-Augustinus. In de middeleeuwen zou er aldaar, op het gehucht Sint-Elooi, ook een vrouwenklooster hebben gestaan van zusters augustinessen?
Is dit zo en wat is er desgevallend over dit klooster bekend? - L.V.A.

Philippe Bier, 1669

Biekorf 2012-3. - In het ontsluitingsproject van de burgerlijke procesdossiers in het Stadsarchief van Brugge stootte een vrijwilliger onlangs op een proces uit 1669 van brouwer Guillaume van Bussche tegen de pachters van de Brauwersguldene (een accijns op elke gebrouwen ton bier). Brouwer Van Bussche betwistte de belasting die deze pachters hadden gelegd op 27 tonnen Philippe bier door hem gebrouwen op 13 april 1669. Met welk soort bier hebben we hier te maken? Kan deze biersoort genoemd zijn naar de opeenvolgende Spaanse koningen (Filips II, III en IV) die tussen 1555 en 1665 over de Spaanse Nederlanden hebben geregeerd? - JAN D’HONDT

Een "salve" voor de oppervogel , 1785

Biekorf 2012-3. - Bij een handboogschieting te Gent in juni 1785 werd als prijs voor het afschieten van de oppervogel uitgeloofd: een zilveren “salve” ter waarde van 56 gulden. Wat is een “salve”? Kan hiermee bedoeld zijn: een “salvebussche” of “salvevat”, d.i. een bus waarin zalf of reukwerk wordt bewaard? Cfr. bij Kiliaen: “salfbusse (pyxis, pyxidula, theca unguentaria, olfactorium)”. - P.H.

> Antwoord door Peter De Baets en Filip Van Devyvere in Biekorf 2012, p. 403.

De heerlijkheid van Gorselle of Gosselis in Wevelgem

Biekorf 2012-3. - In Wevelgem lag er een heerlijkheid Gosselis (Gorselles, Gosseles) die toebehoorde aan de vrouwenabdij aldaar (P. FAVOREL, Geschiedenis van de Guldenbergabdij van Wevelgem, 1957, passim). De oudste vermelding dateert van 1554 (p. 46). De Flou kent dit toponiem ook (Woordenboek Toponymie, IV, 786), met een oudste vermelding uit 1652?
Wat betekent de naam Gosselis (en varianten)? - L.V.A.

H. Servulus

Biekorf 2012-3. - Sint Servulus werd aanbeden in het Brugse begijnhof en had er de bijnaam “Queldery(c)k”, “Kweldrik”. Is daar meer over bekend?. - PDB

>  Antwoord door Alfons Thijs in Biekorf 2012, p. 414.

"Ligue des extensions universitaires catholiques flamandes"

Biekorf 2012-3. - In 1909 werden in Veurne, Diksmuide en Oostende afdelingen opgericht van de “Ligue des Extensions Universitaires catholiques Flamandes”. De drie afdelingen waren vier jaar later nog steeds de enige in West-Vlaanderen, met 16 andere afdelingen in de rest van het land (P. VERHAEGEN, L’enseignement populaire en Belgique, Brussel, 1913, p. 196 en 203).
Is meer bekend over deze afdelingen, hun doel, werking, leden, en of zij de Eerste Wereldoorlog overleefden? En waarom werd enkel in die drie steden een afdeling opgericht? - J.V.A.

Een paard "op zijn Fransch"

Biekorf 2012-3. - In een advertentie (Gazette van Gend, 2 juli 1789) betreffende de diefstal van een merrie in Vinkt wordt het gestolen paard, waarvan alleen de voorste twee hoeven beslagen zijn, beschreven als “staende een weynig op zyn fransch”. Wat kan daarmee bedoeld zijn? . - P.H.

Resten van de stad Terwaan na 1553

Biekorf 2012-3. - De totale afbraak van de stad Terwaan, bevolen door Karel V, werd uitgevoerd in 1555 en latere jaren. De mannen die de stad ontmantelden, waren onder meer afkomstig uit Ieper en Gent, wellicht ook uit nog andere plaatsen.

Namen deze mannen waardevolle stukken (beelden, hout, enz.) mee naar huis? Zo is le Grand Christ de Thérouanne terecht gekomen in de kathedraal van Sint-Omaars. Het lijkt onwaarschijnlijk dat alles onder de slopershamer viel en dat er niet meer uit de kerken en huizen van de middeleeuwse bisschopsstad bewaard zou zijn gebleven. - L.V.A.