woensdag 19 maart 2008

Biekorf 2008/1: inhoud

Artikels
Luc François - Lucien Van Acker en Biekorf, een symbiose? 5-15
Luc François mmv Jan Van Acker - Bibliografie van Lucien Van Acker in Biekorf 15-39
Hannes Lowagie -Zelfmoord als laatste uitweg. Ziekte, waanzin en armoede in Brugge tijdens de Bourgondische periode (1385-1500) 40-46
Dries Van den Abeele - Zes eeuwen Gruuthusehandschrift en zijn mogelijke eigenaars. Deel 1: Van Gruuthuse tot Van Borsselen 47-66
Els Depuydt -Een slechten, schier-Hollandschen peter. Aanvullingen bij het conflict Guido Gezelle-Frans De Potter, 1888 67-69
Johan Decavele - Brugse Leliaarts, Gentse Klauwaarts 70-71
Alfons Dewitte - Een Brugs psalterium (1280-1290) 72-74
Romain Vanlandschoot - Hugo Verriest en het XXVIIe Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres. Kortrijk 20-25 augustus 1902 75-91
Karel De Clerck -Tante Alida Brulez uit Pittem 92-101
Ronald Van Belle - De grafzerk van kapitein Louys Janssins († 1650) en familie in de Sint-Gilliskerk in Brugge 102-111
Jozef Heus - Onderwijs en fanfare. Een moeilijke combinatie in Handzame (1876-1877) 112-117 Peter De Baets -Een reisgenoot van James Cook overleden te Oostende (1785) 118-120

Mengelmaren
Het Medicyn boexken van chirurgijn Willebald David, 1765 (LV) 46. – Een testamentaire clausule uit de Franse Tijd (Peter De Baets) 101. – Over vogels (LV) 121-122. – Queeste naar de klok van Cornelius Lammens (Jan Breyne) 122. – Red de bakovens! (LV) 123. – De Onser Liever Vrouwen Pilgrimatie van zuster Livine Sweghers (LV) 123. – Berdelle(wortel) (Frans Debrabandere) 124. – Vrouwonvriendelijke evangelies (LV) 126-127. – De Meesters van Otto van Moerdrecht (Alfons Dewitte) 128. – VIIJ nieuwer keersen vanden Hieleghe Bloede, 1476 (Alfons Dewitte) 129. – Beeldenstorm in het Houtland, 1566 (Ludo Vandamme) 129-130. – Een uitgetekende genealogie, 1791 (Peter De Baets) 130-131. – Egidius-handschrift of Gruuthuse-handschrift? (LV) 131-132. – Nog over de gekleurde Leeuw als herbergnaam (Paul Huys) 133-134. – Inkt maken in Sarepta (Moerkerke) (LV) 134. – Een meerzwyn uit Blankenberge, 1532-33 (LV) 134-135. – The Order of The Golden Tree, 1403-1404 (A.D.) 135. – De Belgische Biekorf en andere crucoucken (LV) 136. – Boeken kopen en verkopen (Alfons Dewitte) 136.

Beantwoorde vragen
In De Swaene, estaminet (Pierre Mylle) 125 – Hanenkampen (Bernard Delange) 127-128 – Kerrewerck-luyderschap (P.E.A.M.) 137 – Legenden van Boucquillon (Emmanuel de Bethune) 137.

Boekbesprekingen
J. Boussauw, Vogels in volksgeloof, magie en mythologie, 121-122 – T. Lemaire, Op de vleugels van de ziel, 121-122 – L. Jongen (ed.), Jacob van Maerlant, Over vogels, 121-122 – K Lhermite & I. Van Eetvelde, Vuurvast. Bakovens in Vlaanderen, 123 – S. van Bergen, De Meesters van Otto van Moerdrecht, 128 – C. Chattaway, The Order of the Golden Tree, 135 – P. Buynsters, Geschiedenis van het Nederlandse Antiquariaat, 136.


Kleine verscheidenheden uit Vlaamse bronnen 138-142
Baerdemaker – Bertoen – Cijferschaille – Dampstede – Deffroyeren – IJzervast

Vraagwinkel 143-144
De strooien graaf van Ieper – Wielerbanen van weleer – ‘Cercle de Polymnie’ – Poortersgelden – Hoe bouwen in Brugge? – Bovekerke, onbekend aan de Fransen – Rederijker Pieter Deheeger – De pottenbrekers van Vlamertinge – Hanenzangwedstrijden – Synt Gheeteruut zyecte – De familie De Grave in Ursel.

Prenten: Magnificat anima uit 13de-eeuws psalter, 73 – Portret van Alida Brulez, 93 – Grafzerk van kapitein Louys Janssins en familie in de Sint-Gilleskerk in Brugge, 103 – Wapenkabinet van Louys Janssens, eertijds in Sint-Gilleskerk in Brugge, 104 – De vestingstad Mouzon (Champagne) in 1653, 111.


Rederijker Pieter Deheeger

Vraagwinkel 2008-1. - Wat is er bekend over ene Pieter Deheeger, die in 1811 de Rouwklang dichtte op het graf van dokter Pieter-Jacob Bouckaert uit Dadizele? A.B.

De 'pottebrekers' van Vlamertinge

Vraagwinkel 2008-1. - Pottebrekers zou de spotnaam zijn van de Vlamertingenaars. Waar staat dat gebruik en wie vond het uit? Of is het een kunstmatige spotnaam, zoals wel soms meer voorkwam? A.B.

Synt Gheeteruut zyecte

Vraagwinkel 2008-1. - Gedurende de winter 1582-1583 waren er te Brugge enkele epidemies: van de quade camerganch, van Synt Gheeteruut zyecte, ghenaempt de nyevve zyecte, ende och merst van de peste (kroniek van Guillaume Weydts, ed. 1869, p. 77). Wat was die Sint-Gertrude-ziekte? Peter De Baets

Yterativelick

Kleine verscheidenheden
Wie kan aanvullen? Een andere vindplaats, suggesties voor de woordverklaring, iets meer over de historische context?

Meester Jan Verdonck, 30 jaar, pastoor en deken van de christenheid in Belle sinds 1565, getuigt op 6 en volgende dagen van december 1569 in ondervraging door raadsheer Joos Huusman van Raad van Vlaanderen nav proces die erfgenamen van Ghelein Priem hebben aangspannen voor de Raad (Ghelein actief binnen protestantse kern van Belle in 1566, vastgezet, opgepakt en gevangen 3 maart 1568, doodvonnis niet uitgevoerd want stierf in de tussentijd van uutsinnichede na val uit venster gevangenis; gevraagd wat hij weet over Ghelein Priem, bij hem geweest in gevangenis , hem gereconcileert, zo es hy deposant andermael ten vermaenen van zyne vrienden by hem ghecommen inde voorscreven vanghenesse, hem vindende zeer gheperturbeert, flau ende cranck van herten, den welkcen hy deposant yterativelick vemaent ende ghevraecht hebende of hy achtervolghende zyne voorgaende admonitie ende confessie blyfven ende sterfven wilde in het oude catholyck gheloove ende kerstelicke religie, heeft verclaertst dat jae ende hem anderwaerf ghebiecht <>De Coussemaker, Troubles religieux, I, 149.

Vertimpanen

Kleine verscheidenheden
Wie kan aanvullen? Een andere vindplaats, suggesties voor de woordverklaring, iets meer over de historische context?

Item betaelt broeder Jan van Ghend de Aeugustijn vanden voorseiden bouke te vertimpanen ende van verlimene daert quaet was ende van iiij staerke bladeren, twee voren ende ij achter van fransine ende van al te verbinden in een nieu zueghin vel sterc, alzo daer thoe behoort, onder al stoffe moye van al, 0-8-10 > Brugge, Openbare Bibliotheek, ms. 599 : kerkrekening Sint-Jacobs 1489, f. 30v (notities James Weale)

zaterdag 1 maart 2008

Versschen

Kleine verscheidenheden
Wie kan aanvullen? Een andere vindplaats, suggesties voor de woordverklaring, iets meer over de historische context?

Adriaen Loonis, schepen Brugs Vrije, reist op 9 november af naar de quartieren van Watervliet en Cadsandt ‘omme aldaer in also verre alst doendel[ijck] ware te doen versschen ende recouvreren diversche polders diere gheiondeert waeren byder laetsten vloet, voor 10 dagen, 18-0-0
> Brugge, Rijksarchief, Brugse Vrije, reg. 271, rek. 1531-32 (of 32-33?), f. 39r

Spelonck

Kleine verscheidenheden
Wie kan aanvullen? Een andere vindplaats, suggesties voor de woordverklaring, iets meer over de historische context?

Het voorgebod met betrekking tot de vorselijke moeren in Vlaanderen uit 1539 bepaalt (XXI) dat niemand schepen mag laten liggen in het moer boven den boomen ofte den speloncken, als ze met met een slot zijn afgesloten. Daar staat een boete van 3 £ parisis op. Evenmin is het toegelaten te varen in het moergebied of turf te laden vooraleer de boomen ofte speloncken ontsloten zullen zijn. Daar staat een gelijkaardige boete op. Op andere plaatsen in dit voorgebod (ed. B. Augustijn, De veenontginning (12e-16e eeuw), Beveren, 1999, 161-166) is er sprake van drayboomen ofte brugghen. Draaibomen is in Waasland/Meetjesland het equivalent voor balie (Magda Devos, Bouwlandtermen …)
[Spelonk hier wellicht in betekenis van afsluiting of hekken]. In Mln.> spelonke of spelunke, van het Latijn> speluncus

Bueltonne

Kleine verscheidenheden
Wie kan aanvullen? Een andere vindplaats, suggesties voor de woordverklaring, iets meer over de historische context?

Joos Lomiet wordt 0-36-8 betaald uit stadskas (ordon. college) van Brugge voor aankoop, levering en vrachtkosten van een bueltonne Rynschen most, geschonken en verzonden aan de gouverneur van Vlaanderen, de graaf van Roeulx.
BRUGGE, Stadsarchief, SR 1547-48, f. 92v

Kleine verscheidenheden

Kleine verscheidenheden is een bijzondere rubriek in het tijdschrift. Vanaf zijn ontstaan heeft Biekorf alle aandacht gegeven aan de historische lexicografie van de Vlaamse taal. Antoon Viaene gaf dit vorm in een aparte rubriek, waarvan hij de titel, Kleine verscheidenheden, stilzwijgend had ontleend aan de Brugse taalkundige Edward Gailliard.

Vanaf 2008 willen we deze rubriek opnieuw tot leven wekken. Kleine verscheidenheden wil een platform zijn voor het inventariseren, verklaren en contextualiseren van minder bekende of onbekende woorden en woordgroepen (al dan niet in MNW en WNT). Van belang zijn dus de vindplaatsen van het woord en de taal- en historische context.

Nooit eerder lazen, transcribeerden, onderzochten zovele mensen oude Vlaamse teksten, uitgegeven maar vooral onuitgegeven bronnen in archieven en bibliotheken. Als een klein gedeelte van de taalschat die dat oplevert kan worden vastgelegd in deze rubriek, dan is het opzet geslaagd. En waarom zouden deze lemma's niet kunnen worden opgebouwd met de inbreng van verschillende vorsers (genealogen, heemkundigen, taalkundigen, historic, enz.)?

Dit is met andere woorden een oproep aan al wie oude teksten uit westelijk Vlaanderen leest. Signaleer interessante woorden, bouw mee aan de lemma's die op stapel staan.

Hanezangwedstrijden

Vraagwinkel 2008-1. - Zijn er geschreven en andere bronnen over ‘hanenzangwedstrijden’ die dateren van vóór de Tweede Wereldoorlog? De ‘krieleniers’ die met hun krielhaantjes of andere hanen deelnemen aan dergelijke hanenzangwedstrijden, zijn verwant met de ‘vinkeniers, die beter bekend zijn en waarvan de geschiedenis werd onderzocht. Toch waren er zeker al in het begin van de vorige eeuw hanenzangwedstrijden. Voor Waregem is het bestaan in de jaren 1930 bekend van de ‘Blijmoedige Kraaiers’, een vereniging die ondermeer wedstrijden organiseerde in ’t Leeuwke. B.D. Waregem

Poortersgelden

Vraagwinkel 2008-1. - Poorters van Nieuwpoort betaalden zoals elders in 15de eeuw een poortersrecht, hier 3 £ indien het poorterschap gekocht werd, en 9 sch. indien het verworven werd door o.m. huwelijk. In de stadsrekeningen vinden we evenwel geen poortersgelden bij de inkomsten geboekt, niet op naam van de poorters, en niet als geglobaliseerde rekenpost.
Was dit ook zo in andere steden en wat gebeurde er dan met deze inkomsten uit het poortersrecht? J. Jore

'Cercle de Polymnie'

Vraagwinkel 2008-1. - In 1809 bestond er in Brugge een Cercle de Polymnie. Wat was het doel van deze vereniging? Wanneer gesticht en wanneer verdwenen? LVA